దుర్గా సప్తశతీ - అధ్యాయం 1

ప్రథమచరిత్రస్య . బ్రహ్మా ఋషిః .
మహాకాలీ దేవతా . గాయత్రీ ఛందః . నందా శక్తిః .
రక్తదంతికా బీజం . అగ్నిస్తత్త్వం .
ఋగ్వేదః స్వరూపం . శ్రీమహాకాలీప్రీత్యర్థం ధర్మార్థం జపే వినియోగః .
ఖడ్గం చక్రగదేషుచాపపరిఘాంఛూలం భుశుండీం శిరః
శంఖం సందధతీం కరైస్త్రినయనాం సర్వాంగభూషావృతాం .
నీలాశ్మద్యుతిమాస్యపాదదశకాం సేవే మహాకాలికాం
యామస్తౌత్స్వపితే హరౌ కమలజో హంతుం మధుం కౌటభం .
ఓం నమశ్చండికాయై .
ఓం ఐం మార్కండేయ ఉవాచ .
సావర్ణిః సూర్యతనయో యో మనుః కథ్యతేఽష్టమః .
నిశామయ తదుత్పత్తిం విస్తరాద్గదతో మమ .
మహామాయానుభావేన యథా మన్వంతరాధిపః .
స బభూవ మహాభాగః సావర్ణిస్తనయో రవేః .
స్వారోచిషేఽన్తరే పూర్వం చైత్రవంశసముద్భవః .
సురథో నామ రాజాభూత్సమస్తే క్షితిమండలే .
తస్య పాలయతః సమ్యక్ ప్రజాః పుత్రానివౌరసాన్ .
బభూవుః శత్రవో భూపాః కోలావిధ్వంసినస్తదా .
తస్య తైరభవద్ యుద్ధమతిప్రబలదండినః .
న్యూనైరపి స తైర్యుద్ధే కోలావిధ్వంసిభిర్జితః .
తతః స్వపురమాయాతో నిజదేశాధిపోఽభవత్ .
ఆక్రాంతః స మహాభాగస్తైస్తదా ప్రబలారిభిః .
అమాత్యైర్బలిభిర్దుష్టైర్దుర్బలస్య దురాత్మభిః .
కోశో బలం చాపహృతం తత్రాఽపి స్వపురే తతః .
తతో మృగయావ్యాజేన హృతస్వామ్యః స భూపతిః .
ఏకాకీ హయమారుహ్య జగామ గహనం వనం .
స తత్రాశ్రమమద్రాక్షీద్ద్విజవర్యస్య మేధసః .
ప్రశాంతః శ్వాపదాకీర్ణం మునిశిష్యోపశోభితం .
తస్థౌ కంచిత్స కాలం చ మునినా తేన సత్కృతః .
ఇతశ్చేతశ్చ విచరంస్తస్మిన్ మునివరాశ్రమే .
సోఽచింతయత్తదా తత్ర మమత్వాకృష్టమానసః .
మత్పూర్వైః పాలితం పూర్వం మయా హీనం పురం హి తత్ .
మద్భృత్యైస్తైరసద్వృత్తైర్ధర్మతః పాల్యతే న వా .
న జానే స ప్రధానో మే శూరో హస్తీ సదామదః .
మమ వైరివశం యాతః కాన్ భోగానుపలప్స్యతే .
యే మమానుగతా నిత్యం ప్రసాదధనభోజనైః .
అనువృత్తిం ధ్రువం తేఽద్య కుర్వంత్యన్యమహీభృతాం .
అసమ్యగ్వ్యయశీలైస్తైః కుర్వద్భిః సతతం వ్యయం .
సంచితః సోఽతిదుఃఖేన క్షయం కోశో గమిష్యతి .
ఏతచ్చాన్యచ్చ సతతం చింతయామాస పార్థివః .
తత్ర విప్రాశ్రమాభ్యాశే వైశ్యమేకం దదర్శ సః .
స పృష్టస్తేన కస్త్వం భో హేతుశ్చాగమనేఽత్ర కః .
సశోక ఇవ కస్మాత్త్వం దుర్మనా ఇవ లక్ష్యసే .
ఇత్యాకర్ణ్య వచస్తస్య భూపతేః ప్రణయోదితం .
ప్రత్యువాచ స తం వైశ్యః ప్రశ్రయావనతో నృపం .
వైశ్య ఉవాచ .
సమాధిర్నామ వైశ్యోఽహముత్పన్నో ధనినాం కులే .
పుత్రదారైర్నిరస్తశ్చ ధనలోభాదసాధుభిః .
విహీనశ్చ ధనైర్దారైః పుత్రైరాదాయ మే ధనం .
వనమభ్యాగతో దుఃఖీ నిరస్తశ్చాప్తబంధుభిః .
సోఽహం న వేద్మి పుత్రాణాం కుశలాకుశలాత్మికాం .
ప్రవృత్తిం స్వజనానాం చ దారాణాం చాఽత్ర సంస్థితః .
కిం ను తేషాం గృహే క్షేమమక్షేమం కిం ను సాంప్రతం .
కథం తే కిం ను సద్వృత్తా దుర్వృత్తాః కిం ను మే సుతాః .
రాజోవాచ .
యైర్నిరస్తో భవాంల్లుబ్ధైః పుత్రదారాదిభిర్ధనైః .
తేషు కిం భవతః స్నేహమనుబధ్నాతి మానసం .
వైశ్య ఉవాచ .
ఏవమేతద్యథా ప్రాహ భవానస్మద్గతం వచః .
కిం కరోమి న బధ్నాతి మమ నిష్ఠురతాం మనః .
యైః సంత్యజ్య పితృస్నేహం ధనలుబ్ధైర్నిరాకృతః .
పతిస్వజనహార్దం చ హార్దితేష్వేవ మే మనః .
కిమేతన్నాభిజానామి జానన్నపి మహామతే .
యత్ప్రేమప్రవణం చిత్తం విగుణేష్వపి బంధుషు .
తేషాం కృతే మే నిఃశ్వాసో దౌర్మనస్యం చ జాయతే .
కరోమి కిం యన్న మనస్తేష్వప్రీతిషు నిష్ఠురం .
మార్కండేయ ఉవాచ .
తతస్తౌ సహితౌ విప్ర తం మునిం సముపస్థితౌ .
సమాధిర్నామ వైశ్యోఽసౌ స చ పార్థివసత్తమః .
కృత్వా తు తౌ యథాన్యాయం యథార్హం తేన సంవిదం .
ఉపవిష్టౌ కథాః కాశ్చిచ్చక్రతుర్వైశ్యపార్థివౌ .
రాజోవాచ .
భగవంస్త్వామహం ప్రష్టుమిచ్ఛామ్యేకం వదస్వ తత్ .
దుఃఖాయ యన్మే మనసః స్వచిత్తాయత్తతాం వినా .
మమత్వం గతరాజ్యస్య రాజ్యాంగేష్వఖిలేష్వపి .
జానతోఽపి యథాజ్ఞస్య కిమేతన్మునిసత్తమ .
అయం చ నికృతః పుత్రైర్దారైర్భృత్యైస్తథోజ్ఝితః .
స్వజనేన చ సంత్యక్తస్తేషు హార్దీ తథాప్యతి .
ఏవమేష తథాహం చ ద్వావప్యత్యంతదుఃఖితౌ .
దృష్టదోషేఽపి విషయే మమత్వాకృష్టమానసౌ .
తత్కిమేతన్మహాభాగ యన్మోహో జ్ఞానినోరపి .
మమాస్య చ భవత్యేషా వివేకాంధస్య మూఢతా .
ఋషిరువాచ .
జ్ఞానమస్తి సమస్తస్య జంతోర్విషయగోచరే .
విషయాశ్చ మహాభాగ యాంతి చైవం పృథక్పృథక్ .
దివాంధాః ప్రాణినః కేచిద్రాత్రావంధాస్తథాపరే .
కేచిద్దివా తథా రాత్రౌ ప్రాణినస్తుల్యదృష్టయః .
జ్ఞానినో మనుజాః సత్యం కిం తు తే న హి కేవలం .
యతో హి జ్ఞానినః సర్వే పశుపక్షిమృగాదయః .
జ్ఞానం చ తన్మనుష్యాణాం యత్తేషాం మృగపక్షిణాం .
మనుష్యాణాం చ యత్తేషాం తుల్యమన్యత్తథోభయోః .
జ్ఞానేఽపి సతి పశ్యైతాన్ పతంగాంఛావచంచుషు .
కణమోక్షాదృతాన్ మోహాత్పీడ్యమానానపి క్షుధా .
మానుషా మనుజవ్యాఘ్ర సాభిలాషాః సుతాన్ ప్రతి .
లోభాత్ ప్రత్యుపకారాయ నన్వేతాన్ కిం న పశ్యసి .
తథాపి మమతావర్త్తే మోహగర్తే నిపాతితాః .
మహామాయాప్రభావేణ సంసారస్థితికారిణా .
తన్నాత్ర విస్మయః కార్యో యోగనిద్రా జగత్పతేః .
మహామాయా హరేశ్చైషా తయా సమ్మోహ్యతే జగత్ .
జ్ఞానినామపి చేతాంసి దేవీ భగవతీ హి సా .
బలాదాకృష్య మోహాయ మహామాయా ప్రయచ్ఛతి .
తయా విసృజ్యతే విశ్వం జగదేతచ్చరాచరం .
సైషా ప్రసన్నా వరదా నృణాం భవతి ముక్తయే .
సా విద్యా పరమా ముక్తేర్హేతుభూతా సనాతనీ .
సంసారబంధహేతుశ్చ సైవ సర్వేశ్వరేశ్వరీ .
రాజోవాచ .
భగవన్ కా హి సా దేవీ మహామాయేతి యాం భవాన్ .
బ్రవీతి కథముత్పన్నా సా కర్మాస్యాశ్చ కిం ద్విజ .
యత్ప్రభావా చ సా దేవీ యత్స్వరూపా యదుద్భవా .
తత్సర్వం శ్రోతుమిచ్ఛామి త్వత్తో బ్రహ్మవిదాం వర .
ఋషిరువాచ .
నిత్యైవ సా జగన్మూర్తిస్తయా సర్వమిదం తతం .
తథాపి తత్సముత్పత్తిర్బహుధా శ్రూయతాం మమ .
దేవానాం కార్యసిద్ధ్యర్థమావిర్భవతి సా యదా .
ఉత్పన్నేతి తదా లోకే సా నిత్యాప్యభిధీయతే .
యోగనిద్రాం యదా విష్ణుర్జగత్యేకార్ణవీకృతే .
ఆస్తీర్య శేషమభజత్ కల్పాంతే భగవాన్ ప్రభుః .
తదా ద్వావసురౌ ఘోరౌ విఖ్యాతౌ మధుకైటభౌ .
విష్ణుకర్ణమలోద్భూతౌ హంతుం బ్రహ్మాణముద్యతౌ .
స నాభికమలే విష్ణోః స్థితో బ్రహ్మా ప్రజాపతిః .
దృష్ట్వా తావసురౌ చోగ్రౌ ప్రసుప్తం చ జనార్దనం .
తుష్టావ యోగనిద్రాం తామేకాగ్రహృదయః స్థితః .
విబోధనార్థాయ హరేర్హరినేత్రకృతాలయాం .
విశ్వేశ్వరీం జగద్ధాత్రీం స్థితిసంహారకారిణీం .
నిద్రాం భగవతీం విష్ణోరతులాం తేజసః ప్రభుః .
బ్రహ్మోవాచ .
త్వం స్వాహా త్వం స్వధా త్వం హి వషట్కారః స్వరాత్మికా .
సుధా త్వమక్షరే నిత్యే త్రిధా మాత్రాత్మికా స్థితా .
అర్ధమాత్రా స్థితా నిత్యా యానుచ్చార్యావిశేషతః .
త్వమేవ సంధ్యా సావిత్రీ త్వం దేవి జననీ పరా .
త్వయైతద్ధార్యతే విశ్వం త్వయైతత్ సృజ్యతే జగత్ .
త్వయైతత్ పాల్యతే దేవి త్వమత్స్యంతే చ సర్వదా .
విసృష్టౌ సృష్టిరూపా త్వం స్థితిరూపా చ పాలనే .
తథా సంహృతిరూపాంతే జగతోఽస్య జగన్మయే .
మహావిద్యా మహామాయా మహామేధా మహాస్మృతిః .
మహామోహా చ భవతీ మహాదేవీ మహేశ్వరీ .
ప్రకృతిస్త్వం చ సర్వస్య గుణత్రయవిభావినీ .
కాలరాత్రిర్మహారాత్రిర్మోహరాత్రిశ్చ దారుణా .
త్వం శ్రీస్త్వమీశ్వరీ త్వం హ్రీస్త్వం బుద్ధిర్బోధలక్షణా .
లజ్జా పుష్టిస్తథా తుష్టిస్త్వం శాంతిః క్షాంతిరేవ చ .
ఖడ్గినీ శూలినీ ఘోరా గదినీ చక్రిణీ తథా .
శంఖినీ చాపినీ బాణభుశుండీపరిఘాయుధా .
సౌమ్యా సౌమ్యతరాశేషసౌమ్యేభ్యస్త్వతిసుందరీ .
పరాపరాణాం పరమా త్వమేవ పరమేశ్వరీ .
యచ్చ కించిత్క్వచిద్వస్తు సదసద్వాఖిలాత్మికే .
తస్య సర్వస్య యా శక్తిః సా త్వం కిం స్తూయసే మయా .
యయా త్వయా జగత్స్రష్టా జగత్పాత్యత్తి యో జగత్ .
సోఽపి నిద్రావశం నీతః కస్త్వాం స్తోతుమిహేశ్వరః .
విష్ణుః శరీరగ్రహణమహమీశాన ఏవ చ .
కారితాస్తే యతోఽతస్త్వాం కః స్తోతుం శక్తిమాన్ భవేత్ .
సా త్వమిత్థం ప్రభావైః స్వైరుదారైర్దేవి సంస్తుతా .
మోహయైతౌ దురాధర్షావసురౌ మధుకైటభౌ .
ప్రబోధం చ జగత్స్వామీ నీయతామచ్యుతో లఘు .
బోధశ్చ క్రియతామస్య హంతుమేతౌ మహాసురౌ .
ఋషిరువాచ .
ఏవం స్తుతా తదా దేవీ తామసీ తత్ర వేధసా .
విష్ణోః ప్రబోధనార్థాయ నిహంతుం మధుకైటభౌ .
నేత్రాస్యనాసికాబాహుహృదయేభ్యస్తథోరసః .
నిర్గమ్య దర్శనే తస్థౌ బ్రహ్మణోఽవ్యక్తజన్మనః .
ఉత్తస్థౌ చ జగన్నాథస్తయా ముక్తో జనార్దనః .
ఏకార్ణవేఽహిశయనాత్తతః స దదృశే చ తౌ .
మధుకైటభౌ దురాత్మానావతివీర్యపరాక్రమౌ .
క్రోధరక్తేక్షణావత్తుం బ్రహ్మాణం జనితోద్యమౌ .
సముత్థాయ తతస్తాభ్యాం యుయుధే భగవాన్ హరిః .
పంచవర్షసహస్రాణి బాహుప్రహరణో విభుః .
తావప్యతిబలోన్మత్తౌ మహామాయావిమోహితౌ .
ఉక్తవంతౌ వరోఽస్మత్తో వ్రియతామితి కేశవం .
శ్రీభగవానువాచ .
భవేతామద్య మే తుష్టౌ మమ వధ్యావుభావపి .
కిమన్యేన వరేణాత్ర ఏతావద్ధి వృతం మయా .
ఋషిరువాచ .
వంచితాభ్యామితి తదా సర్వమాపోమయం జగత్ .
విలోక్య తాభ్యాం గదితో భగవాన్ కమలేక్షణః .
ఆవాం జహి న యత్రోర్వీ సలిలేన పరిప్లుతా .
ఋషిరువాచ .
తథేత్యుక్త్వా భగవతా శంఖచక్రగదాభృతా .
కృత్వా చక్రేణ వై ఛిన్నే జఘనే శిరసీ తయోః .
ఏవమేషా సముత్పన్నా బ్రహ్మణా సంస్తుతా స్వయం .
ప్రభావమస్యా దేవ్యాస్తు భూయః శృణు వదామి తే .
. ఐం ఓం .
శ్రీమార్కండేయపురాణే సావర్ణికే మన్వంతరే దేవీమాహాత్మ్యే ప్రథమః .