పురుష సూక్తం

ఓం స॒హస్ర॑శీర్షా॒ పురు॑షః . స॒హ॒స్రా॒క్షః స॒హస్ర॑పాత్ .
స భూమిం॑ వి॒శ్వతో॑ వృ॒త్వా . అత్య॑తిష్ఠద్దశాంగు॒లం .
పురు॑ష ఏ॒వేదꣳ సర్వం᳚ . యద్భూ॒తం యచ్చ॒ భవ్యం᳚.
ఉ॒తామృ॑త॒త్వస్యేశా॑నః . యదన్నే॑నాతి॒రోహ॑తి .
ఏ॒తావా॑నస్య మహి॒మా . అతో॒ జ్యాయా॑ꣳశ్చ॒ పూరు॑షః .
పాదో᳚ఽస్య॒ విశ్వా॑ భూ॒తాని॑ . త్రి॒పాద॑స్యా॒మృతం॑ ది॒వి .
త్రి॒పాదూ॒ర్ధ్వ ఉదై॒త్పురు॑షః . పాదో᳚ఽస్యే॒హాఽఽభ॑వా॒త్పునః॑ .
తతో॒ విశ్వ॒ఙ్వ్య॑క్రామత్ . సా॒శ॒నా॒న॒శ॒నే అ॒భి .
తస్మా᳚ద్వి॒రాడ॑జాయత . వి॒రాజో॒ అధి॒ పూరు॑షః .
స జా॒తో అత్య॑రిచ్యత . ప॒శ్చాద్భూమి॒మథో॑ పు॒రః .
యత్పురు॑షేణ హ॒విషా᳚ . దే॒వా య॒జ్ఞమత॑న్వత .
వ॒సం॒తో అ॑స్యాసీ॒దాజ్యం᳚ . గ్రీ॒ష్మ ఇ॒ధ్మః శ॒రద్ధ॒విః .
స॒ప్తాస్యా॑సన్పరి॒ధయః॑ . త్రిః స॒ప్త స॒మిధః॑ కృ॒తాః .
దే॒వా యద్య॒జ్ఞం త॑న్వా॒నాః . అబ॑ధ్న॒న్పు॑రుషం ప॒శుం .
తం య॒జ్ఞం బ॒ర్హిషి॒ ప్రౌక్షన్॑ . పురు॑షం జా॒తమ॑గ్ర॒తః .
తేన॑ దే॒వా అయ॑జంత . సా॒ధ్యా ఋష॑యశ్చ॒ యే .
తస్మా᳚ద్య॒జ్ఞాత్స॑ర్వ॒హుతః॑ . సంభృ॑తం పృషదా॒జ్యం .
ప॒శూꣳస్తాꣳశ్చ॑క్రే వాయ॒వ్యాన్॑ . ఆ॒ర॒ణ్యాన్గ్రా॒మ్యాశ్చ॒ యే .
తస్మా᳚ద్య॒జ్ఞాత్స॑ర్వ॒హుతః॑ . ఋచః॒ సామా॑ని జజ్ఞిరే .
ఛందా॑ꣲసి జజ్ఞిరే॒ తస్మా᳚త్ . యజు॒స్తస్మా॑దజాయత .
తస్మా॒దశ్వా॑ అజాయంత . యే కే చో॑భ॒యాద॑తః .
గావో॑ హ జజ్ఞిరే॒ తస్మా᳚త్ . తస్మా᳚జ్జా॒తా అ॑జా॒వయః॑ .
యత్పురు॑షం॒ వ్య॑దధుః . క॒తి॒ధా వ్య॑కల్పయన్ .
ముఖం॒ కిమ॑స్య॒ కౌ బా॒హూ . కావూ॒రూ పాదా॑వుచ్యేతే .
బ్రా॒హ్మ॒ణో᳚ఽస్య॒ ముఖ॑మాసీత్ . బా॒హూ రా॑జ॒న్యః॑ కృ॒తః .
ఊ॒రూ తద॑స్య॒ యద్వైశ్యః॑ . ప॒ద్భ్యాꣳ శూ॒ద్రో అ॑జాయత .
చం॒ద్రమా॒ మన॑సో జా॒తః . చక్షోః॒ సూర్యో॑ అజాయత .
ముఖా॒దింద్ర॑శ్చా॒గ్నిశ్చ॑ . ప్రా॒ణాద్వా॒యుర॑జాయత .
నాభ్యా॑ ఆసీదం॒తరి॑క్షం . శీ॒ర్ష్ణో ద్యౌః సమ॑వర్తత .
ప॒ద్భ్యాం భూమి॒ర్దిశః॒ శ్రోత్రా᳚త్ . తథా॑ లో॒కాꣳ అ॑కల్పయన్ .
వేదా॒హమే॒తం పురు॑షం మ॒హాంతం᳚ . ఆ॒ది॒త్యవ॑ర్ణం॒ తమ॑సస్తు॒ పా॒రే .
సర్వా॑ణి రూ॒పాణి॑ వి॒చిత్య॒ ధీరః॑ . నామా॑ని కృ॒త్వాఽభి॒వద॒న్ యదాస్తే᳚ .
ధా॒తా పు॒రస్తా॒ద్యము॑దాజ॒హార॑ . శ॒క్రః ప్రవి॒ద్వాన్ప్ర॒దిశ॒శ్చత॑స్రః .
తమే॒వం వి॒ద్వాన॒మృత॑ ఇ॒హ భ॑వతి . నాన్యః పంథా॒ అయ॑నాయ విద్యతే .
య॒జ్ఞేన॑ య॒జ్ఞమ॑యజంత దే॒వాః . తాని॒ ధర్మా॑ణి ప్రథ॒మాన్యా॑సన్ .
తే హ॒ నాకం॑ మహి॒మానః॑ సచంతే . యత్ర॒ పూర్వే॑ సా॒ధ్యాః సంతి॑ దే॒వాః .
అ॒ద్భ్యః సంభూ॑తః పృథి॒వ్యై రసా᳚చ్చ . వి॒శ్వక॑ర్మణః॒ సమ॑వర్త॒తాధి॑ .
తస్య॒ త్వష్టా॑ వి॒దధ॑ద్రూ॒పమే॑తి . తత్పురు॑షస్య॒ విశ్వ॒మాజా॑న॒మగ్రే᳚ .
వేదా॒హమే॒తం పురు॑షం మ॒హాంతం᳚ . ఆ॒ది॒త్యవ॑ర్ణం॒ తమ॑సః॒ పర॑స్తాత్ .
తమే॒వం వి॒ద్వాన॒మృత॑ ఇ॒హ భ॑వతి . నాన్యః పంథా॑ విద్య॒తేయ॑ఽనాయ .
ప్ర॒జాప॑తిశ్చరతి॒ గర్భే॑ అం॒తః . అ॒జాయ॑మానో బహు॒ధా విజా॑యతే .
తస్య॒ ధీరాః॒ పరి॑జానంతి॒ యోనిం᳚ . మరీ॑చీనాం ప॒దమి॑చ్ఛంతి వే॒ధసః॑ .
యో దే॒వేభ్య॒ ఆత॑పతి . యో దే॒వానాం᳚ పు॒రోహి॑తః .
పూర్వో॒ యో దే॒వేభ్యో॑ జా॒తః . నమో॑ రు॒చాయ॒ బ్రాహ్మ॑యే .
రుచం॑ బ్రా॒హ్మం జ॒నయం॑తః . దే॒వా అగ్రే॒ తద॑బ్రువన్ .
యస్త్వై॒వం బ్రా᳚హ్మ॒ణో వి॒ద్యాత్ . తస్య॑ దే॒వా అస॒న్ వశే᳚ .
హ్రీశ్చ॑ తే ల॒క్ష్మీశ్చ॒ పత్న్యౌ᳚ . అ॒హో॒రా॒త్రే పా॒ర్శ్వే .
నక్ష॑త్రాణి రూ॒పం . అ॒శ్వినౌ॒ వ్యాత్తం᳚ . ఇ॒ష్టం మ॑నిషాణ .
అ॒ముం మ॑నిషాణ . సర్వం॑ మనిషాణ .
తచ్ఛం॒ యోరావృ॑ణీమహే . గా॒తుం య॒జ్ఞాయ॑ . గా॒తుం యజ్ఞప॑తయే . దైవీ᳚స్స్వ॒స్తిర॑స్తు నః .
స్వ॒స్తిర్మాను॑షేభ్యః . ఊ॒ర్ధ్వం జి॑గాతు భేష॒జం . శన్నో॑ అస్తు ద్వి॒పదే᳚ . శం చతు॑ష్పదే .
ఓం శాంతిః॒ శాంతిః॒ శాంతిః॑ .