പുരുഷ സൂക്തം

ഓം സ॒ഹസ്ര॑ശീർഷാ॒ പുരു॑ഷഃ . സ॒ഹ॒സ്രാ॒ക്ഷഃ സ॒ഹസ്ര॑പാത് .
സ ഭൂമിം॑ വി॒ശ്വതോ॑ വൃ॒ത്വാ . അത്യ॑തിഷ്ഠദ്ദശാംഗു॒ലം .
പുരു॑ഷ ഏ॒വേദꣳ സർവം᳚ . യദ്ഭൂ॒തം യച്ച॒ ഭവ്യം᳚.
ഉ॒താമൃ॑ത॒ത്വസ്യേശാ॑നഃ . യദന്നേ॑നാതി॒രോഹ॑തി .
ഏ॒താവാ॑നസ്യ മഹി॒മാ . അതോ॒ ജ്യായാ॑ꣳശ്ച॒ പൂരു॑ഷഃ .
പാദോ᳚ഽസ്യ॒ വിശ്വാ॑ ഭൂ॒താനി॑ . ത്രി॒പാദ॑സ്യാ॒മൃതം॑ ദി॒വി .
ത്രി॒പാദൂ॒ർധ്വ ഉദൈ॒ത്പുരു॑ഷഃ . പാദോ᳚ഽസ്യേ॒ഹാഽഽഭ॑വാ॒ത്പുനഃ॑ .
തതോ॒ വിശ്വ॒ങ്വ്യ॑ക്രാമത് . സാ॒ശ॒നാ॒ന॒ശ॒നേ അ॒ഭി .
തസ്മാ᳚ദ്വി॒രാഡ॑ജായത . വി॒രാജോ॒ അധി॒ പൂരു॑ഷഃ .
സ ജാ॒തോ അത്യ॑രിച്യത . പ॒ശ്ചാദ്ഭൂമി॒മഥോ॑ പു॒രഃ .
യത്പുരു॑ഷേണ ഹ॒വിഷാ᳚ . ദേ॒വാ യ॒ജ്ഞമത॑ന്വത .
വ॒സ॒ന്തോ അ॑സ്യാസീ॒ദാജ്യം᳚ . ഗ്രീ॒ഷ്മ ഇ॒ധ്മഃ ശ॒രദ്ധ॒വിഃ .
സ॒പ്താസ്യാ॑സൻപരി॒ധയഃ॑ . ത്രിഃ സ॒പ്ത സ॒മിധഃ॑ കൃ॒താഃ .
ദേ॒വാ യദ്യ॒ജ്ഞം ത॑ന്വാ॒നാഃ . അബ॑ധ്ന॒ൻപു॑രുഷം പ॒ശും .
തം യ॒ജ്ഞം ബ॒ർഹിഷി॒ പ്രൗക്ഷൻ॑ . പുരു॑ഷം ജാ॒തമ॑ഗ്ര॒തഃ .
തേന॑ ദേ॒വാ അയ॑ജന്ത . സാ॒ധ്യാ ഋഷ॑യശ്ച॒ യേ .
തസ്മാ᳚ദ്യ॒ജ്ഞാത്സ॑ർവ॒ഹുതഃ॑ . സംഭൃ॑തം പൃഷദാ॒ജ്യം .
പ॒ശൂꣳസ്താꣳശ്ച॑ക്രേ വായ॒വ്യാൻ॑ . ആ॒ര॒ണ്യാൻഗ്രാ॒മ്യാശ്ച॒ യേ .
തസ്മാ᳚ദ്യ॒ജ്ഞാത്സ॑ർവ॒ഹുതഃ॑ . ഋചഃ॒ സാമാ॑നി ജജ്ഞിരേ .
ഛന്ദാ॑ꣲസി ജജ്ഞിരേ॒ തസ്മാ᳚ത് . യജു॒സ്തസ്മാ॑ദജായത .
തസ്മാ॒ദശ്വാ॑ അജായന്ത . യേ കേ ചോ॑ഭ॒യാദ॑തഃ .
ഗാവോ॑ ഹ ജജ്ഞിരേ॒ തസ്മാ᳚ത് . തസ്മാ᳚ജ്ജാ॒താ അ॑ജാ॒വയഃ॑ .
യത്പുരു॑ഷം॒ വ്യ॑ദധുഃ . ക॒തി॒ധാ വ്യ॑കല്പയൻ .
മുഖം॒ കിമ॑സ്യ॒ കൗ ബാ॒ഹൂ . കാവൂ॒രൂ പാദാ॑വുച്യേതേ .
ബ്രാ॒ഹ്മ॒ണോ᳚ഽസ്യ॒ മുഖ॑മാസീത് . ബാ॒ഹൂ രാ॑ജ॒ന്യഃ॑ കൃ॒തഃ .
ഊ॒രൂ തദ॑സ്യ॒ യദ്വൈശ്യഃ॑ . പ॒ദ്ഭ്യാꣳ ശൂ॒ദ്രോ അ॑ജായത .
ച॒ന്ദ്രമാ॒ മന॑സോ ജാ॒തഃ . ചക്ഷോഃ॒ സൂര്യോ॑ അജായത .
മുഖാ॒ദിന്ദ്ര॑ശ്ചാ॒ഗ്നിശ്ച॑ . പ്രാ॒ണാദ്വാ॒യുര॑ജായത .
നാഭ്യാ॑ ആസീദ॒ന്തരി॑ക്ഷം . ശീ॒ർഷ്ണോ ദ്യൗഃ സമ॑വർതത .
പ॒ദ്ഭ്യാം ഭൂമി॒ർദിശഃ॒ ശ്രോത്രാ᳚ത് . തഥാ॑ ലോ॒കാꣳ അ॑കല്പയൻ .
വേദാ॒ഹമേ॒തം പുരു॑ഷം മ॒ഹാന്തം᳚ . ആ॒ദി॒ത്യവ॑ർണം॒ തമ॑സസ്തു॒ പാ॒രേ .
സർവാ॑ണി രൂ॒പാണി॑ വി॒ചിത്യ॒ ധീരഃ॑ . നാമാ॑നി കൃ॒ത്വാഽഭി॒വദ॒ൻ യദാസ്തേ᳚ .
ധാ॒താ പു॒രസ്താ॒ദ്യമു॑ദാജ॒ഹാര॑ . ശ॒ക്രഃ പ്രവി॒ദ്വാൻപ്ര॒ദിശ॒ശ്ചത॑സ്രഃ .
തമേ॒വം വി॒ദ്വാന॒മൃത॑ ഇ॒ഹ ഭ॑വതി . നാന്യഃ പന്ഥാ॒ അയ॑നായ വിദ്യതേ .
യ॒ജ്ഞേന॑ യ॒ജ്ഞമ॑യജന്ത ദേ॒വാഃ . താനി॒ ധർമാ॑ണി പ്രഥ॒മാന്യാ॑സൻ .
തേ ഹ॒ നാകം॑ മഹി॒മാനഃ॑ സചന്തേ . യത്ര॒ പൂർവേ॑ സാ॒ധ്യാഃ സന്തി॑ ദേ॒വാഃ .
അ॒ദ്ഭ്യഃ സംഭൂ॑തഃ പൃഥി॒വ്യൈ രസാ᳚ച്ച . വി॒ശ്വക॑ർമണഃ॒ സമ॑വർത॒താധി॑ .
തസ്യ॒ ത്വഷ്ടാ॑ വി॒ദധ॑ദ്രൂ॒പമേ॑തി . തത്പുരു॑ഷസ്യ॒ വിശ്വ॒മാജാ॑ന॒മഗ്രേ᳚ .
വേദാ॒ഹമേ॒തം പുരു॑ഷം മ॒ഹാന്തം᳚ . ആ॒ദി॒ത്യവ॑ർണം॒ തമ॑സഃ॒ പര॑സ്താത് .
തമേ॒വം വി॒ദ്വാന॒മൃത॑ ഇ॒ഹ ഭ॑വതി . നാന്യഃ പന്ഥാ॑ വിദ്യ॒തേയ॑ഽനായ .
പ്ര॒ജാപ॑തിശ്ചരതി॒ ഗർഭേ॑ അ॒ന്തഃ . അ॒ജായ॑മാനോ ബഹു॒ധാ വിജാ॑യതേ .
തസ്യ॒ ധീരാഃ॒ പരി॑ജാനന്തി॒ യോനിം᳚ . മരീ॑ചീനാം പ॒ദമി॑ച്ഛന്തി വേ॒ധസഃ॑ .
യോ ദേ॒വേഭ്യ॒ ആത॑പതി . യോ ദേ॒വാനാം᳚ പു॒രോഹി॑തഃ .
പൂർവോ॒ യോ ദേ॒വേഭ്യോ॑ ജാ॒തഃ . നമോ॑ രു॒ചായ॒ ബ്രാഹ്മ॑യേ .
രുചം॑ ബ്രാ॒ഹ്മം ജ॒നയ॑ന്തഃ . ദേ॒വാ അഗ്രേ॒ തദ॑ബ്രുവൻ .
യസ്ത്വൈ॒വം ബ്രാ᳚ഹ്മ॒ണോ വി॒ദ്യാത് . തസ്യ॑ ദേ॒വാ അസ॒ൻ വശേ᳚ .
ഹ്രീശ്ച॑ തേ ല॒ക്ഷ്മീശ്ച॒ പത്ന്യൗ᳚ . അ॒ഹോ॒രാ॒ത്രേ പാ॒ർശ്വേ .
നക്ഷ॑ത്രാണി രൂ॒പം . അ॒ശ്വിനൗ॒ വ്യാത്തം᳚ . ഇ॒ഷ്ടം മ॑നിഷാണ .
അ॒മും മ॑നിഷാണ . സർവം॑ മനിഷാണ .
തച്ഛം॒ യോരാവൃ॑ണീമഹേ . ഗാ॒തും യ॒ജ്ഞായ॑ . ഗാ॒തും യജ്ഞപ॑തയേ . ദൈവീ᳚സ്സ്വ॒സ്തിര॑സ്തു നഃ .
സ്വ॒സ്തിർമാനു॑ഷേഭ്യഃ . ഊ॒ർധ്വം ജി॑ഗാതു ഭേഷ॒ജം . ശന്നോ॑ അസ്തു ദ്വി॒പദേ᳚ . ശം ചതു॑ഷ്പദേ .
ഓം ശാന്തിഃ॒ ശാന്തിഃ॒ ശാന്തിഃ॑ .